CZYM JEST ROZMARYN
Rozmaryn to dobrze znana przyprawa używana głównie do doprawiania mięs. Jednak olejek rozmarynowy z powodzeniem stosuje się w medycynie naturalnej, gdyż wykazuje wiele właściwości zdrowotnych. Rozmaryn między innymi obniża poziom cukru we krwi czy łagodzi bóle żołądka. Najbardziej aromatyczny jest rozmaryn świeży.
Jakie jeszcze właściwości ma rozmaryn? Rozmaryn, a dokładnie rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.) jest to ciepłolubna, długowieczna (żyje ponad 2 lata), dziko rosnąca i wiecznie zielona roślina, która rośnie głównie w obszarze Morza Śródziemnego, najczęściej we Francji, Włoszech, Grecji, Hiszpanii, Grecji oraz u wybrzeży Morza Czarnego oraz w Stanach Zjednoczonych i Meksyku. W pozostałych regionach rozmaryn uprawiany jest, jako roślina doniczkowa. Już od wielu lat stosowany był w zielarstwie, lecznictwie, kosmetyce oraz kuchni, jako przyprawa do wielu dań. Starożytni Rzymianie określali go mianem kwiatu morza ( łac. rosa – róża i marinus – morski), gdyż wyczuwalny na morzu zapach rozmarynu zwiastował bliski ląd.
Formy w jakich rozmaryn jest stosowany:
- suszone całe zioło,
- suszony, sproszkowany ekstrakt (w kapsułkach),
- preparaty ze świeżych lub suszonych liści, takie jak nalewki alkoholowe, herbaty i płynny ekstrakt,
- lotny olej (do stosowania zewnętrznego, nie doustnego).
Rozmaryn – substancje czynne. Rozmaryn jest rośliną bogatą w związki wykazujące Rozmaryn jest rośliną bogatą w związki wykazujące działanie biologiczne. Jest źródłem związków fenolowych, a ich właściwości pochodzą z ekstraktów i olejków eterycznych. Oba są stosowane w leczeniu chorób i konserwacji żywności. Surowiec, oprócz olejku eterycznego, zawiera również flawonoidy (luteolinę, genkwaninę, diosmetynę i ich glikozydy), garbniki (8%), di- i triterpeny. Rozmaryn jest źródłem związków fenolowych, a ich właściwości pochodzą z ekstraktów i olejków eterycznych. Oba są stosowane w leczeniu chorób i konserwacji żywności. Surowiec, oprócz olejku eterycznego, zawiera również flawonoidy (luteolinę, genkwaninę, diosmetynę i ich glikozydy), garbniki (8%), di- i triterpeny. Jest też bogaty w wapń , żelazo, magnez, mangan, cynk, selen, witaminę A, B6 oraz C. Wśród najskuteczniejszych składników przeciwutleniających rozmarynu zidentyfikowano cykliczne difenole diterpenowe, kwas karnozolowy i karnozol. Ponadto jego ekstrakt zawiera kwas karnozowy, epirosmanol, rosmanol, metylokarnat i izorosmanol.
Oleje rozmarynu otrzymuje się przez destylację z parą wodną gałązek i świeżych liści. W swoim składzie posiada 1,8-cineol kamforę oraz α-pinen.
Czym charakteryzuje się rozmaryn? Na podstawie wielu badań naukowych stwierdzono, że rozmaryn:
- stabilizuje błony biologiczne,
- chroni przed szkodliwym promieniowaniem UV,
- działa przeciwzapalnie,
- przeciwutleniająco,
- przeciwmutagennie,
- przeciwbakteryjnie,
- przeciwgrzybiczo,
- przeciwnowotworowo,
- przeciwwirusowo.
Napar przygotowany z suszonych liści rozmarynu wpływa na prawidłowe trawienie, działa przeciwwrzodowo, hepatoochronnie, moczopędnie, sedatywnie na ośrodkowy układ nerwowy.
Działanie przeciwutleniające rozmarynu. Przeciwutleniacze zawarte w rozmarynie mogą neutralizować szkodliwe cząstki (wolne rodniki), które uszkadzają błony komórkowe, manipulują DNA, a nawet powodują śmierć komórek.
Rozmaryn a cukrzyca. Rozmaryn może być stosowany u diabetyków, gdyż przyczynia się on do wzrostu poziomu insuliny, a jednocześnie obniża poziom glukozy we krwi. Badania naukowe wykazują, że rozmaryn chroni lub regeneruje komórki beta trzustki, które są zdolne do produkcji insuliny, co wspomaga organizm w wytwarzaniu tego hormonu. W badaniach prowadzonych nad cukrzycą wykazano, że rozmaryn obniża aktywność jelitowej alfa-glukozydazy, czyli inhibitora, który spowalnia wchłanianie się węglowodanów z jelita. Rozmaryn działa też jako ochrona przed stresem oksydacyjnym, jaki może przyczyniać się do rozwoju powikłań w cukrzycy.
Rozmaryn a choroby oczu. Rozmaryn ma też dobre opinie jako środek chroniący oczy przed zwyrodnieniem plamki żółtej, ponieważ zawiera kwas karnozowy, który pozytywnie wpływa na stan zdrowia oczu. Wspominany wyżej stres oksydacyjny może też wywoływać niektóre choroby oczu, a więc rozmaryn chroni nie tylko przed powikłaniami w cukrzycy, ale i chorobami oczu o tym podłożu.
Rozmaryn a układ pokarmowy. W medycynie ludowej rozmaryn polecany jest też w schorzeniach układu pokarmowego. Faktycznie – rozmaryn podawany jako herbata do picia ma opinie środka rozkurczowego, który łagodzi bóle żołądka, a nawet wspomaga chore jelita czy pęcherzyk żółciowy przez działanie żółciopędne i żółciotwórcze. A dzięki zawartości goryczki pobudza też czynność wydzielniczą żołądka, co poprawia trawienie. Jako że rozmaryn ma działanie przeciwbakteryjne, działa między innym na bakterie Helicobacter pylori i zmniejsza ryzyko zapalenia żołądka typu B czy wrzodów i nowotworu tego organu. Poleca się olejek rozmarynowy także jako środek oczyszczający wątrobę i poprawiający jej funkcję.
Rozmaryn a nowotwory. Kilka badań sugeruje, że ekstrakt rozmarynu może hamować wzrost guza, uniemożliwiając replikację komórek rakowych. Inne z badań wykazało, że rozmaryn sam i w połączeniu z kurkuminą pomagają zapobiegać rakowi piersi. Ponadto, inne badanie wykazało podobny wpływ rozmarynu na komórki raka jelita grubego.
Rozmaryn a ochrona neurologiczna. Naukowcy odkryli, że rozmaryn wykazuje pozytywne właściwości wobec pracy mózgu. Rozmaryn zawiera składnik zwany kwasem karnozowym, który może zwalczyć uszkodzenia spowodowane przez wolne rodniki w mózgu. Niektóre badania na szczurach wykazały, że rozmaryn może być przydatny dla osób, które przeżyły udar. Rozmaryn wydaje się chronić przed uszkodzeniem mózgu i może poprawiać jego regenerację. Może przyczyniać się w zapobieganiu starzeniu się mózgu, a tym samym chorobie Alzhaimera.
Rozmaryn poprawia nastrój i pamięć. Istnieją dowody potwierdzające, że rozmaryn, a dokładnie herbata z rozmarynu może wpłynąć pozytywnie na nasz nastrój, redukując stres i poprawia pamięć. Na podstawie wyników z przeprowadzonych badań dotyczących właściwości rozmarynu stwierdzono, że przyjmowanie 500 mg rozmarynu doustnie dwa razy dziennie przez 1 miesiąc znacznie obniżyło poziom stresu oraz poprawiło pamięć i jakość snu wśród badanych, w porównaniu z osobami, które zażywało placebo. Kolejne 2-miesięczne badanie z udziałem 66 pracowników przemysłowych wykazało, że ci, którzy pili 2 łyżeczki (4 g) rozmarynu w 2/3 szklanki (150 ml) wody dziennie, zauważyli, że czują się znacznie mniej wypaleni w pracy, w porównaniu z tymi, którzy nic nie pili naparu. Inne badanie ukazuje, że wdychanie aromatu rozmarynu przez 4–10 minut przed testem umysłowym poprawiło koncentrację, wydajność i nastrój. Co więcej, badanie u 20 zdrowych osób dorosłych wykazało, że wdychanie oleju rozmarynowego stymulowało aktywność mózgu i poprawiało nastrój.
Wyciąg z rozmarynu może poprawić nastrój, promując zdrową równowagę bakterii jelitowych i zmniejszając stan zapalny w hipokampie, części mózgu związanej z emocjami, uczeniem się i wspomnieniami.
Rozmaryn a owady. Rozmaryn znajduje też zastosowanie jako środek chroniący przed owadami. Odstrasza mole z szaf, ale też olejek rozmarynu lub herbata naniesione na skórę będą chronić przed ugryzieniem komarów i kleszczy. Zawarte w rozmarynie olejki eteryczne odstraszają te insekty, dzięki czemu można zapobiec zachorowaniu na boreliozę od ukąszenia kleszcza.
Rozmaryn – przyprawa w kuchni. Gałązka rozmarynu jest też świetną przyprawą, i z tego zastosowania rozmaryn jest najbardziej znany. Ponieważ ma mocny i korzenny zapach, świetnie wzbogaci smak i aromat potraw, zwłaszcza śródziemnomorskich, ale też poprawi smak drobiu, jagnięciny, a nawet ryb. Co ciekawe, można go też dodawać do wina i piwa. Ponieważ liście są aromatyczne i słodkie, można je również dodawać do smakowych mięs i zup. Do przyprawiania drobiu używaj całych gałązek rozmarynu. Zioło jest również doskonałym dodatkiem do warzyw, zwłaszcza pieczonych. Olej rozmarynowy jest stosowany jako przyprawa do żywności, ze względu na jego związki chemiczne, które odpowiadają za właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwutleniające.
Rozmaryn – właściwości. Rozmaryn oprócz wyżej wymienionych właściwości, wpływa również na:
- korzystnie wpływa na zdrowie serca – badania wykazują, że ekstrakt z rozmarynu zmniejsza ryzyko niewydolności serca po zawale serca,
- przyspiesza odchudzanie – w jednym badaniu przeprowadzonym na grupie szczurów stwierdzono, że rozmaryn zapobiegał przybieraniu na wadze u szczurów, nawet tych karmionych wysokotłuszczową dietą,
- przyśpiesza porost włosów – niektórzy twierdzą, że stosowanie domowego naparu z rozmarynu do płukania włosów sprzyja ich wzrostowi. Inne badania sugerują, że olej lub ekstrakt z rozmarynu może zmniejszać wypadanie włosów, ale należy go stosować bezpośrednio na skórę głowy,
- łysienie typu męskiego (łysienie androgenowe) – badania sugerują, że stosowanie olejku rozmarynowego na skórę głowy jest tak samo skuteczne jak minoksydyl w zwiększaniu liczby włosów u osób z łysieniem typu męskiego,
- aromaterapia olejem rozmarynowym i lawendowym może obniżać częstość tętna,
- ból mięśni i stawów – olejek rozmarynowy stosowany miejscowo (na skórę) może być stosowany w leczeniu bólu mięśni i zapalenia stawów oraz w celu poprawy krążenia. Do tych celów jest zatwierdzony przez niemiecką Komisję Europejską.
Rozmaryn – dobry na głowę. Jak stosować olejek rozmarynowy? Olejek rozmarynowy można wdychać lub stosować miejscowo. Jest bardzo skoncentrowany, więc powinno używać się tylko kilku kropli na raz. Małe butelki, w których jest sprzedawany, zawierają plastikowe kroplomierze, które ułatwiają dozowanie pojedynczych kropelek. Chociaż niektórzy producenci twierdzą, że połknięcie lub spożycie olejków eterycznych jest bezpieczne, nie ma dowodów naukowych potwierdzających to – szczególnie w perspektywie długoterminowej. Olejki eteryczne nigdy nie powinny być połykane.
Oto kilka prostych wskazówek dotyczących inhalacji lub miejscowego stosowania oleju rozmarynowego:
Wdychanie. Najprostszym sposobem na wdychanie olejku rozmarynowego jest otwarcie butelki i wdychanie zawartego w niej olejku. Alternatywnie możesz umieścić kilka kropli na szmatce lub chusteczce i przytrzymać ją blisko twarzy. Wiele osób korzysta z dyfuzorów aromaterapeutycznych, które rozprowadzają olejki eteryczne w otaczającym powietrzu. Pamiętaj o tym aby, unikać umieszczania dyfuzora w pobliżu niemowląt lub małych dzieci, ponieważ mogą powodować alergie.
Zastosowanie miejscowe. Rozmaryn i inne olejki eteryczne są łatwo wchłaniane do krwiobiegu po nałożeniu na skórę. Ogólnie zaleca się rozcieńczanie olejków eterycznych neutralnym olejem nośnikowym, takim jak olej jojoba. Pomaga to zapobiec potencjalnemu podrażnieniu skóry i przedwczesnemu odparowaniu oleju.
Na co powinno zwrócić się uwagę przy stosowaniu rozmarynu? Stosowanie ziół już od dziesiątków lat stosowane są w ramach wzmacniania ciała i leczenia różnorodnych schorzeń i chorób. Szczególne znaczenie odnajdują w medycynie naturalnej. Zioła jednak mogą powodować działania niepożądane i wchodzić w interakcje z innymi ziołami, suplementami diety i ziołami. Dlatego też, jeżeli chcesz na stałe stosować rozmaryn, a przy tym cierpisz z powodu jakiejś choroby, skonsultuj to z lekarzem prowadzącym. Ogólnie, rozmaryn jest uważany za bezpieczne zioło, gdy jest przyjmowany w zalecanych dawkach. Niekiedy jednak powoduje reakcje alergiczne. Ze względu na zawartość olejków lotnych duże ilości rozmarynu mogą powodować poważne skutki uboczne, w tym wymioty, skurcze, śpiączkę, a w niektórych przypadkach obrzęk płuc (płyn w płucach). Ponieważ wyższe dawki rozmarynu mogą powodować poronienie, kobiety w ciąży oraz karmiące nie powinny przyjmować rozmarynu jako suplementu. Mogą go bezpiecznie spożywać jako przyprawę w pożywieniu. Osoby z wysokim ciśnieniem krwi, wrzodami, chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego nie powinny przyjmować rozmarynu. Ponadto, spożywanie dużych ilości może spowodować uszkodzenie nerek oraz zwiększyć krwawienie miesiączkowe.
UWAGA! Olejek rozmarynowy może być toksyczny po spożyciu i nigdy nie należy go przyjmować doustnie.
Interakcje z lekami. Rozmaryn zawiera substancję chemiczną, która jest bardzo podobna do aspiryny. Ta substancja chemiczna może powodować reakcję u osób uczulonych na aspirynę. Rozmaryn może wpływać na zdolność krzepnięcia krwi. Może to zakłócać wszelkie przyjmowane leki rozrzedzające krew, w tym: Warfaryna, Klopidogrel, Aspiryna.
Rozmaryn może zakłócać działanie inhibitorów ACE przyjmowanych w przypadku wysokiego ciśnienia krwi, w tym: Kaptopryl, Elaropril, Lisinopril,Fosinopril,
Rozmaryn może działać moczopędnie, zwiększając ryzyko odwodnienia. Może nasilać działanie leków moczopędnych, w tym: Furosemid, Hydrochlorotiazyd.
Ze względu na działanie moczopędne rozmaryn może powodować utratę przez organizm zbyt dużej ilości wody, a ilość litu w organizmie może wzrosnąć do poziomu toksycznego. Rozmaryn może zmieniać poziom cukru we krwi i może wpływać na leki stosowane w celu kontrolowania cukrzycy.
